Phương pháp dạy trẻ tự tin vào chính bản thân
Tất cả chúng ta đều muốn con mình tự tin.
Dẫu vậy, những đứa trẻ vẫn thường tỏ ra xấu hổ, rụt rè hệt như nhiều
người lớn vậy. Dưới đây là những cách đơn giản có thể giúp con bạn “tỏa
sáng”.
Để trẻ chơi với bạn đồng lứa
Có thể
không hẳn đúng, nhưng những tình bạn thuở đầu đời vẫn rất quan trọng
trong việc xây dựng lòng tự tin cho trẻ. Dù sao, con người vẫn luôn muốn
được sống trong sự hòa hợp vui vẻ với người khác. Khi con bạn đủ tuổi
để có thể lý giải vì sao nó thích chơi với người này mà không chơi với
người kia, hãy để chúng tự quyết định.
Chơi với
bạn bè cùng lứa, trẻ học được những kỹ năng sống quan trọng như biết
chia sẻ, đàm phán và quan hệ với người khác. Bên cạnh những bậc sinh
thành yêu thương, không gì có thể giúp một đứa trẻ vượt qua những thử
thách nhỏ trong đời tốt hơn bạn bè cùng lứa.
Trò chuyện về cảm giác
Bạn càng
sớm khuyến khích trẻ nói về những cảm giác của chúng càng tốt. Khi trẻ
có thể xác định và miêu tả những cảm xúc của mình, chúng cũng cảm nhận
được tình cảm bạn bè ở trường dành cho chúng. Từ đó, trẻ sẽ nhạy cảm hơn
trong việc nhận diện cảm xúc của người khác. Từ đó, phát triển thái độ
đồng cảm.
Khen ngợi phải đúng cách
Bạn có
thường xuyên khen ngợi con mình không? Quá nhiều tới mức chúng có thể
nghĩ. Bố mẹ chỉ nói vậy để mình vui thôi thì phải?” hay chẳng mấy khi
như vậy.
Lời khen làm tăng sự tự tin trong mỗi người, nhưng nó chỉ thực sự có ý nghĩa khi con bạn đạt được một thành công cụ thể.
Hãy thể
hiện lời khen của bạn thông qua việc trưng bày những thành tựu của trẻ,
ví như tấm giây khen, chiếc cúp tặng thưởng hoặc bức tranh đẹp.
Đương đầu với thói bắt nạt
Thói bắt
nạt làm xói mòn ghê gớm lòng tự tin ở trẻ, ngay cả khi chúng ta không
thể tận mắt nhìn thấy điều đó. Việc giữ tên gọi hay đột nhiên bị loại
khỏi nhóm chơi cũng gây ra những tổn thương cho trẻ.
Nếu nhận
thấy lòng tự tin của con bạn có vấn đề chúng trở nên lặng lẽ, khép mình,
bạn hãy nhẹ nhàng hỏi han để biết điều gì đang khiến trẻ buồn bã.
Nếu bạn
ngờ đã xảy ra chuyện con mình bị bắt nạt, bạn cần phải trao đổi kỹ với
các giáo viên ở trường để giải quyết vấn đề càng sớm càng tốt. Cùng với
đó hãy giải thích với trẻ rằng, chúng không cần thiết phải lặng lẽ chịu
đựng những điều đó, chúng nên thông báo với một người lớn đáng tin cậy
biết về những việc đang xảy ra.
Giúp trẻ tự do khám phá
Hầu hết
chúng ta đều luôn có xu hướng muốn bảo vệ con mình như một bản năng.
Nhưng việc cho phép con trẻ tận hưởng cảm giác tự do sẽ đem lại những
trải nghiệm kỳ diệu vói chúng. Được thoải mái khám phá thế giới xung
quanh sẽ giúp trẻ kiểm nghiệm những khả năng của chúng, học hỏi những kỹ
năng mới và thấy tự hào khi có thành quả.
Bạn có
thể quan sát từ xa để trẻ có cảm giác chúng được phép đưa ra những quyết
định nhỏ, rất quan trọng với chúng, mà không bị cha mẹ ngăn cản.
Loại bỏ sự ngại ngùng
Thật bực
mình khi đứa con nhút nhát của bạn không chịu tham gia bữa tiệc sinh
nhật. Năn nỉ hay thuyết phục hiếm khi có tác dụng, điều đó chỉ khiến nó
bám chặt lấy bạn hơn thôi.
Bạn nên
hiểu rằng, những đám đông ồn ào, sôi động quả là điều rất hoang mang với
nhiều đứa trẻ. Bạn cảm thấy ra sao khi bị “ném” vào giữa một nhóm người
đông đúc nào đó mà gần như chẳng quen ai. Hãy tạm từ chối mọi lời mời
khi con bạn không muốn đi và rồi chủ động tạo điều kiện để trẻ được trò
chuyện trực tiếp với người khác và dần xây dựng lòng tự tin.
Bạn cũng
không nên nói trước với tất cả mọi người rằng con bạn xấu hổ khi trẻ
đang đỏ mặt tía tai. Thường thì trẻ hay có xu hướng bị ảnh hưởng bởi
những cái “mác” mà người khác gán cho chúng.
* Lưu ý:
Thái độ của cha mẹ trong giáo dục con cái
Khi trẻ mắc lỗi
Để hiểu được tâm lý trẻ con
và giáo dục chúng một cách đúng đắn không phải cha mẹ nào cũng biết.
Sau đây là 10 điều cần tránh trong việc giáo dục khi trẻ mắc lỗi.
– Khi
trẻ mắc lỗi, cha mẹ không nên mắng nhiếc, sỉ vả trẻ. Không nên nói những
câu như “mày là đồ ngu, đồ bỏ đi”, vì như vậy sẽ khiến các em tự ti.
–
Không nên dọa nạt trẻ, kiểu như “Con mà học dốt sẽ bị bắt ra một hòn đảo
hoang không có người”, hoặc “bán cho bọn buôn người”… Như vậy sẽ khiến
các em bị hoang tưởng, sợ hãi, dẫn đến tinh thần bất an.
– Khi
phê bình một trẻ em đã có sự hiểu biết thì tốt nhất nên trao đổi, phê
bình khi em đó chỉ có một mình. Tuyệt đối không nên để trẻ bị “mất mặt”
trước bạn bè, bởi sẽ làm tổn thương đến lòng tự tôn của chúng.
–
Trước khi phê bình con trẻ, nên có những nhận xét về ưu điểm, rồi mới
chỉ ra khuyết điểm. Như vậy trẻ mới cảm phục lời nhận xét của người lớn
và vui vẻ tiếp thu lời phê bình đó.
– Không nên quá cường điệu những thiếu sót của trẻ, điều cốt yếu là chỉ ra cách cho chúng sửa chữa.
– Khi trẻ mắc lỗi, không được uy hiếp, ép buộc trẻ nhận lỗi. Khi đó bố mẹ cần bình tĩnh, nhằm tránh cho trẻ bị oan.
– Không nên phê bình trẻ một cách miên man, lặp đi lặp lại mà cần nói ngắn gọn, rõ ràng để trẻ dễ nhập tâm.
– Phê
bình phải kịp thời, khi trẻ cố thiếu sót gì phải lập tức phê bình ngay.
Nếu để quá lâu rồi mới phê bình thì hậu quả sẽ không tốt.
– Giữa
bố mẹ, tuyệt đối không nên “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược”. Cùng một
khuyết điểm mà người thì trách mắng, người thì xuê xoa, coi như không có
gì. Như vậy sẽ không sửa chữa sai lầm triệt để, thậm chí còn tạo thành
“ô dù” để trẻ dựa dẫm.
– Và
điều cuối cùng là không nên nghĩ rằng, chỉ phê bình một lần là mọi việc
đều xong xuôi, tốt đẹp cả. Nếu trẻ lại mắc sai lầm thì phải kiên trì
thuyết phục, yêu cầu chúng sửa chữa.
Khi trẻ nói dối
Là phụ
huynh, chắc chắn ai cũng muốn con mình trung thực và chúng ta thường lo
âu: con có nói dối mình không? Nhưng thực ra, bản chất của nói dối là
gì? Các nhà tâm lý học sau nhiều năm quan sát và tiến hành thí nghiệm về
hành vi nói dối ở trẻ từ 0-6 tuổi, đã đưa ra vài tổng kết khá bất ngờ:
Thông
thường trẻ em thường hay nói quá sự thật hoặc là nói sai sự thật. Một số
trẻ bắt đầu nói dối rất sớm, khoảng 3 tuổi, và khi 6 tuổi trẻ hầu như
có thói quen nói dối mọi chuyện. Những nhà chuyên gia đồng ý rằng khi
trẻ nhỏ hơn 3 hoặc 4 tuổi, trẻ em không thể nói dối được vì trẻ chưa có
đủ những kỹ năng để nói dối.
+ Trẻ em ở
độ tuổi 4 và 5 thường kể chuyện trên trời, khoác lác hay nói quá sự
thật: “Mẹ tớ là người chạy nhanh nhất thế giới!”, “Chào ba, bây giờ con
đi qua Anh nghen!”, “Con có thể nhảy cao hơn Michael Jordan!”. Khi trẻ
kể chuyện sẽ hoàn toàn khác với khi trẻ nói dối, đó chỉ là trí tưởng
tượng của trẻ, cách học hỏi ngôn ngữ và cách trẻ làm cho mình tài giỏi
hơn…
+ Trẻ em
có trí tưởng tượng rất cao, và trẻ thường sớng trong một thế giới kỳ ảo
nào đó. Đồng thời, trẻ cũng có thể không phân biệt được cái nào là sự
thật và cái nào không. Khi trẻ nói bằng trí tưởng tượng của mình thì
không thể cho là trẻ cố tình nói dối.
+ Trẻ em
dưới 5 tuổi chỉ mới bắt đầu phát triển khả năng nhận thức đúng và sai.
Trẻ có thể hoàn toàn không biết rằng nói dối là sai.
+ Đối với những trẻ không có lòng tự tin, chúng thường nói dối nhiều hơn, chỉ để trẻ cảm thấy mình tốt hơn.
+ Thỉnh
thoảng nói dối cũng chỉ là cách nhìn nhận sự việc khác nhau của trẻ. Khi
hai đứa trẻ kể hai câu chuyện khác nhau về cùng một sự việc thì chúng
không có chủ định nói dối, chỉ là sự nhìn nhận sự việc ở mỗi trẻ khác
nhau.
+ Trẻ
cũng có thể nói dối để thử xem trẻ có thể lừa được bạn không. Trẻ em nói
dối nhằm mục đích xem chúng có quyền và giá trị lời nói của mình, đó
chỉ là cách trẻ học hỏi thế giới xung quanh chúng.
+ Trẻ em
mới tập nói và trẻ em học mẫu giáo có thể nói không đúng sự thật chỉ để
che giấu sai lầm nào hay là cách cư xử không phải nào đó của trẻ. Trẻ có
thể nghĩ rằng nếu trẻ nói không đúng sự thật thì sự thật cũng sẽ bị
thay đổi (theo như ý muốn của trẻ).
+ Một số
trẻ nói dối chỉ vì trẻ không cảm thấy an toàn khi nói thật và sợ bị
trừng phạt hay la rầy. Trẻ em khi nói dối thường chỉ để che lấp lỗi lẫm
của mình. Trong trường hợp này bạn nên khuyên trẻ rằng ai cũng có lúc
mắc phải sai lầm và không phải ai mắc phải sai lầm cũng là người xấu.
+ Đôi khi
trẻ nói dối để đối phó với những tình huống căng thẳng: một đứa trẻ làm
gì sai ở trường mẫu giáo sẽ nghĩ ra một câu chuyện để chúng không phải
đi học những ngày hôm sau chẳng hạn.
+ Trẻ em sẽ thật thà hơn nếu bố mẹ và người chăm sóc trẻ là tấm gương sáng cho trẻ noi theo.
Khi trẻ nói dối bạn nên
Đừng làm
cho sự việc trở nên tồi tệ hơn. Bạn có thể tránh cho trẻ nói dối bằng
cách không nên hỏi những câu hỏi có thể làm cho trẻ khó xử nếu trẻ nói
sự thật.
Ví dụ,
nếu trên mặt trẻ dính kem và cả trên sàn nhà thì đừng nên hỏi rằng có
phải trẻ đã làm đổ kem không. Bạn đã biết được chuyện gì xảy ra. Bạn hãy
tìm cách để giải quyết sự việc, hơn là trách móc trẻ.
Có thể
nhẹ nhàng bảo trẻ rằng: “Mẹ thấy con làm đổ kem xuống sàn nhà. Mẹ sẽ lấy
giẻ lau và con có thể phụ mẹ để lau chùi sàn nhà nhé!”. Làm như vậy sẽ
tránh cho trẻ tập nói dối để che giấu những sai phạm và để tránh bị la
rầy của trẻ.
Tôn trọng
cá nhân và sự thành thật trong gia đình bạn để tránh trẻ nói dối. Bạn
có thể giữ sự riêng tư của mình mà không cần phải nói dối hay là bí mật
với trẻ. Khoảng từ 4 đến 6 tuổi, trẻ có thể hiểu được rằng không phải
mọi thứ đều dành cho trẻ.
Giải
thích cho trẻ rằng người lớn có những việc cần làm riêng một mình và cần
sự riêng tư. Bạn cũng cần cho trẻ sự riêng tư và tập cho trẻ tính tự
chủ. Nếu trẻ chưa sẵn sàng để kể cho bạn nghe về chuyện gì đó, tôn trọng
mong muốn của trẻ. Đừng để trẻ rơi vào tình trạng nói dối chỉ để bảo vệ
sự riêng tư của trẻ.
Khi trẻ nói tục
Khoảng 3 –
4 tuổi, trẻ thường buột miệng nói câu tục tĩu. Thực ra, nó không hiểu
rõ ý nghĩa của những lời nói đó, chỉ muốn bắt chước người lớn. Nếu con
bạn nói bậy, hãy tham khảo cách giáo dục sau:
Đừng bỏ
qua khi con nói tục, càng không được cười vui vẻ. Bạn không nên nghĩ
rằng con mình còn nhỏ, chưa biết gì, lớn lên chút nữa sẽ biết xấu hổ và
tự bỏ thói xấu. Nếu bạn im lặng bỏ qua, trẻ sẽ hiểu rằng bạn đồng tình
với những câu tục và chúng sẽ nói với tần số nhiều hơn.
Hãy giải
thích cho trẻ rằng, nói như vậy là không ngoan, các bạn sẽ không chơi
với con nữa. Đừng la mắng, đánh đập khi con nói bậy. Hình phạt lớn nhất
là không cho phép trẻ được tự do thực hiện những điều mình thích. Mưa
dầm thấm lâu, cùng với sự kiên trì của người lớn, trẻ sẽ hiểu ra và
không nói bậy nữa.
Khi thấy
trẻ nói tục, chửi bậy, nhiều người lại hưởng ứng, tỏ ra thái độ thích
thú chỉ vì trẻ đang học nói và mới nhỏ tuổi mà cái gì cũng nói được. Đứa
trẻ thấy người lớn tỏ ra đồng tình như vậy, nó sẽ nghĩ rằng điều trẻ
làm là tốt và nó sẽ tiếp tục nói những điều đó. Vô tình chính người lớn
đã hình thành ở trẻ thói quen nói tục, chửi bậy.
Còn có
người khi thấy trẻ nói tục thì quát mắng, đánh trẻ nhưng vì trẻ còn quá
nhỏ chúng chưa thể hiểu được tại sao người lớn lại như vậy. Chỉ vì nó
mới nghe được những câu nói có vẻ “ngộ nghĩnh” là tại từ đứa bạn hàng
xóm.
Người
lớn, cha mẹ không cần đánh mắng trẻ, càng không được có thái độ hưởng
ứng, mà trước tiên phải nghiêm mặt, tỏ thái độ không đồng tình và nói
với trẻ như vậy là không ngoan.
Trong
trường hợp đứa trẻ nhắc đi nhắc lại câu nói tục như một trò trêu tức
người lớn thì tốt nhất chúng ta nên tìm cách đánh trống lảng sang một
câu chuyện khác, tỏ thái độ không quan tâm đến những gì trẻ đang nói gây
cho trẻ có cảm giác như đang nói với một khoảng trống làm nó “cụt hứng”
và cũng chẳng muốn nhắc đi nhắc lại câu nói đó nữa.
Song
người lớn cũng không nên bỏ qua vấn đề này một cách dễ dàng. Tốt nhất,
nên tìm một lúc thuận tiện nào đó, hoặc thông qua một câu chuyện có
những nhân vật phản diện, đáng ghét với những lời nói tục tĩu mà trẻ hay
bắt chước để ân cần chỉ bảo cho chúng biết đó là sai, là không ngoan,
là không văn minh lịch sự, làm tổn thương đến người khác… để trẻ không
lặp lại nữa.
Người lớn cần gương mẫu
Nhiều
người lớn luôn dạy trẻ không được nói tục chửi bậy, nhưng bản thân họ
lại phạm phải những sai lầm đó. Họ cho phép mình được chửi thề, được
văng tục.
Do tính
hay bắt chước, trẻ thường lặp lại một cách vô ý thức cả lời nói hay lẫn
dở của người lớn. Những câu chửi có vần điệu có những từ trẻ thấy lạ tai
và thuộc rất nhanh.
Chính vì
thế trước mặt trẻ, người lớn tuyệt đối không được cãi lộn, mà cần phải
chuẩn mực trong từng lời ăn tiếng nói tránh tình trạng trẻ học “lỏm”
được những điều không hay. Và hơn nữa đó chính là cái cớ mà trẻ cãi lại
lời người lớn, nó sẽ bảo: “Con thấy bố cũng nói vậy”.
Tạo môi trường sống lành mạnh cho trẻ
Vấn đề
quan trọng hàng đầu là chúng ta phải tạo cho được một môi trường lành
mạnh cho sự phát triển của trẻ bằng những sinh hoạt mang tính chất văn
hóa như: đọc thơ, ca dao, kể chuyện… và bằng những lời ăn tiếng nói văn
minh trong sinh hoạt hàng ngày của người lớn.
Cha mẹ và
các thầy cô giáo dạy trẻ hết sức cẩn trọng trong giao tiếp của mình
tránh buột miệng nói ra những câu không hay vì trẻ có thể vô tình đọc
được và học lỏm rất nhanh.