Cô Lê Thị Huế Trâm - Giáo viên Trường mầm non Đồng Khởi
(thành phố Bến Tre, tỉnh Bến Tre) - chia sẻ kinh nghiệm giáo dục ý thức
bảo vệ môi trường cho trẻ mẫu giáo bằng những bài học đơn giản nhưng
hiệu quả.
Lôi cuốn trẻ bằng thực hành trải nghiệm
Giáo
viên lôi cuốn trẻ tham gia vào các cuộc trò chuyện bằng những câu hỏi
ngắn về kinh nghiệm của trẻ, tạo hứng thú bước đầu cho trẻ đối với những
nội dung đặt ra.
Ví dụ: Tại sao phải trồng cây? Trồng cây trong lớp (sân trường)
mình để làm gì? Muốn cây xanh tươi tốt chúng ta làm gì?... Với những câu
hỏi đó, cô cho trẻ trao đổi với nhau những gì trẻ biết, động viên trẻ
thể hiện những kinh nghiệm của bản thân.
Có thể buổi trò chuyện sẽ được tiếp diễn vào ngày hôm sau để tiếp
tục giải quyết những câu hỏi được đặt ra, trẻ có thể nói thêm, kể thêm
về các đối tượng.
Kích thích nhiều trẻ hỏi về những chi tiết nào mà trẻ thấy hứng
thú. Luôn tạo sự hưng phấn để trẻ tìm hiểu sâu về các đối tượng của môi
trường thiên nhiên.
Đối với con vật nuôi, cây xanh cho trẻ tìm hiểu về đặc điểm, giá
trị, vẻ đẹp của con vật, cây, hoa, lá... (tùy theo chủ đề). Cô cho trẻ
xem về quá trình phát triển, thay đổi của đối tượng: Hạt - nảy mầm - cây
có chồi - lá non - lá xanh thẫm, to hơn, sau đó trẻ được xem cả quá
trình lao động chăm sóc cây trồng.
Cô cho trẻ quan sát và tiến hành thí nghiệm với nhiều nội dung
khác nhau: Hiện tượng nước bốc hơi; hình dạng khác nhau của nước; các
lớp chất lỏng; nước có màu gì? chất gì hòa tan trong nước? nước biến đi
đâu?...
Tùy theo điều kiện tôi chọn những thí nghiệm làm cho trẻ xem và
sau đó trò chuyện với trẻ: Điều gì xảy ra nếu không có nước? Phải làm
những công việc gì để bảo vệ nguồn nước? Chúng ta làm gì để góp phần
tiết kiệm nước?...
Cũng có thể cho trẻ xem trên máy chiếu những vùng, miền thiếu
nước, cây cối thiếu nước, đất đai thiếu nước hoặc nguồn nước bị ô nhiễm
hay hình ảnh lãng phí nước sẽ tác động đến tình cảm của trẻ. Khi được
xem và tìm hiểu về nước, các bé đã xây dựng được ý thức tiết kiệm và
hình thành thói quen tắt nước khi không sử dụng.
Truyền tải kiến thức qua câu chuyện, thơ, câu đố, trò chơi
Những
câu chuyện, bài thơ, câu đố giữ vai trò quan trọng trong đời sống tâm
hồn trẻ, sẽ giúp trẻ cảm nhận tốt hơn về cách ứng xử của con người trong
thiên nhiên, giữa các đối tượng của thiên nhiên với nhau. Sự đa dạng và
các hoạt động của các nhân vật giúp trẻ hứng thú lâu.
Có thể kể những câu chuyện mang đậm tính giáo dục môi trường cho
trẻ nghe để hình thành thêm thái độ đúng đắn cho trẻ đối với môi trường
xung quanh.
Trẻ thích những câu chuyện, bài thơ nói về các con vật nhỏ bé
đáng yêu, qua các tác phẩm đó giúp trẻ hiểu hơn về cuộc sống thế giới
xung quanh, làm phát triển về ngôn ngữ.
Đối với những câu đố sẽ kích thích óc tưởng tượng, suy đoán, phát
triển trí thông minh ở trẻ như câu đố về các loại cây, hoa..; một số
bài thơ để dạy trẻ như: "Cây thược dược", "Đừng nhé bé ơi", "Tiết kiệm
nước", "Lá khóc"; trò chơi: "Nên, không nên", "Ai biết bảo vệ cơ thể",
"Hoa màu gì?..; Truyện "Nỗi buồn chim sơn ca, "Khỉ con ăn chuối"...
Sử dụng minh họa trực quan
Phương pháp này
cho trẻ quan sát vật thật, tranh vẽ, hoạt động của con người giúp trẻ có
thái độ và hành vi phù hợp với môi trường, với các con vật và cây cối.
Ví dụ: Cô cho trẻ quan sát tranh vẽ con người với thiên nhiên,
con người bảo vệ môi trường, nhận biết môi trường sạch và môi trường
bẩn... từ đó trẻ sẽ có thái độ phù hợp và rút ra được nhiều kinh nghiệm
cho bản thân, quan sát trời mưa cô gợi hỏi ích lợi của nước và cho trẻ
biết kinh nghiệm bảo vệ sức khỏe khi đi dưới mưa.
Cô có thể cho trẻ quan sát vật thật, quan sát biểu hiện của lá
cây, cành cây, để nhận biết tại từng thời điểm có gió hay không. Cô cho
trẻ xem tranh ảnh âm thanh, băng hình về các loại gió, gió nhẹ, gió
mạnh...
Cho trẻ quan sát quy trình lớn lên của cây: cây cần ánh sáng,
không khí, nước, hạt nảy mầm, cho trẻ quan sát cây lớn lên tươi tốt nhờ
đủ các điều kiện, cây không tươi tốt do thiếu một trong các điều kiện
trên, trẻ sẽ rút được kinh nghiệm khi chăm sóc cây xanh.
Dùng tình cảm và khích lệ
Phương pháp dùng
tình cảm và khích lệ để tuyên dương trẻ kịp thời khi trẻ có thái độ và
hành vi tốt bảo vệ môi trường như: Tiết kiệm nước khi rửa tay, ăn hết
suất không để cơm thừa và rơi vãi xuống đất, đồng thời nhắc nhở nhẹ
nhàng những hành vi không đúng (để đồ dùng không gọn, còn để vẩy nước ra
ngoài..).
Khuyến khích và ủng hộ trẻ hoạt động, khơi gợi niềm vui, tạo niềm tin, cổ vũ sự cố gắng của trẻ trong quá trình hoạt động.
Tích hợp giáo dục môi trường trong hoạt động học tập
Trong
giờ hoạt động văn học, trẻ được nghe câu chuyện về thiên nhiên tươi
đẹp, những việc làm có lợi, có hại đối với môi trường, nguyên nhân gây ô
nhiễm, và tác hại. Cô cho xem các bài giảng điện tử về câu chuyện để
trẻ hứng thú nhớ lâu hơn.
Giờ làm quen môi trường xung quanh: Tổ chức cho trẻ quan sát trên
máy tính tranh ảnh và các âm thanh của các hiện tượng thời tiết, làm
những thí nghiệm đơn giản như cây cần gì để sống và phát triển, thí
nghiệm lọc nước bẩn, quan sát sự phát triển của cây, ích lợi của cây cối
đối với đời sống con người, qua đó giáo dục trẻ không ngắt lá bẻ cành,
xả rác bừa bãi làm ô nhiễm môi trường.
Giờ tạo hình, cô dạy cháu cắt dán, xé dán, vẽ thể hiện sự hiểu
biết của mình về môi trường (vẽ cảnh đường phố sạch đẹp, các loại cây
cối, vườn hoa,... cây giúp ích cho con người, làm cho bầu khí quyển
trong lành).
Khi thực hiện xé dán, cắt dán xong cháu biết phải bỏ những mảnh
giấy vụn vào sọt rác và cất đồ dùng đúng nơi qui định. Nhắc nhở trẻ
không kéo lê bàn ghế trên sàn nhà gây tiếng ồn, bàn ghế mau hư hỏng .
Hoạt động tạo hình cắt xé dán tranh nội dung về môi trường có thể
cho gia đình và trẻ cùng nhau làm tại nhà để cả nhà cùng có ý thức bảo
vệ môi trường.
Giáo dục môi trường thông qua hoạt động vui chơi
Qua dạo chơi ngoài trời cô giáo dục cháu không ngắt hoa bẻ lá xả rác bừa bãi làm bẩn sân trường.
Ví dụ, quan sát, đàm thoại với trẻ về chất thải của các phương
tiện: Khi ôtô, xe máy chạy trên đường, điều gì gây ô nhiễm môi trường?
Vì sao? Quan sát và nhận xét sân trường hôm nay sạch hay bẩn? Vì sao?
Mỗi bạn cần làm gì để sân trường sạch? Phân loại rác khi tham gia dọn vệ
sinh ở sân trường.
Qua chơi ở góc thiên nhiên trẻ biết chăm sóc bồn hoa và các loại cây trồng.
Thông qua trò chơi phân vai trẻ đóng vai và thể hiện các công
việc của người làm công tác bảo vệ môi trường. Trong các trò chơi "Bé
tập làm nội trợ" cô dạy trẻ có ý thức tiết kiệm nước, thu dọn đồ dùng
gọn gàng sau khi làm.
Thông qua các trò chơi học tập: Trẻ tìm hiểu các hiện tượng trong
môi trường, trẻ biết các hành vi tốt, hành vi xấu đối với môi trường,
phân biệt môi trường sạch, môi trường bẩn và biết giữ cho môi trường
luôn sạch đẹp. Các trò chơi cô giáo thiết kế trên máy tính để trẻ hứng
thú và ghi nhớ sâu hơn.
Giáo dục môi trường thông qua hoạt động lao động
Giáo
viên giáo dục ý thức môi trường cho trẻ qua lao động tự phục vụ, cụ thể
một số hoạt động phục vụ cho cá nhân trẻ như đi vệ sinh cá nhân, cất đồ
dùng gọn gàng, ăn hết suất,...
Hoặc qua hoạt động lao động chăm sóc các con vật nuôi bảo vệ môi
trường sạch sẽ; lao động vệ sinh môi trường: Gom rác quét dọn cùng cô
trong lớp, nơi sân trường, lau chùi đồ dùng đồ chơi,... đều là việc làm
góp phần làm môi trường thêm sạch đẹp.
Vào những ngày cuối tuần, cô và nhóm trẻ có the lao động quét dọn
cảnh quan trước cổng trường, cô và trẻ cùng tham gia trồng cây xanh
nhân ngày sinh nhật Bác Hồ (cô chia lớp làm 4 tổ cùng nhau trồng cây con
trong thời gian 3 tuần), bé trồng vườn rau sạch an toàn...
Các hoạt động ấy lôi cuốn trẻ tham gia tích cực, giáo dục trẻ có ý thức tốt về bảo vệ môi trường.
Giáo dục môi trường thông qua hoạt động lễ hội
Qua
các ngày lễ lớn như ngày sinh nhật Bác Hồ, ngày môi trường thế giới
cũng có thể tổ chức một số hoạt động như trồng cây con, vẽ tranh chủ đề
môi trường, làm đồ chơi từ nguyên vật liệu phế thải do phụ huynh đem vào
cho lớp.
Cô phát động cho phụ huynh tham gia hội thi của lớp "Gia đình bé
bảo vệ môi trường", cô cho gia đình trẻ làm sản phẩm tạo hình nội dung
về môi trường từ những nguyên vật liệu thiên nhiên, sáng tác bài thơ và
bài hát cải biên nội dung về môi trường.
Sản phẩm của gia đình bé sẽ được trưng bày tại góc tuyên truyền
và treo tại sân trường, các hoạt động ấy có tác dụng giáo dục môi trường
cho trẻ rất tốt.